در هر قراردادی اگه متعهد (کسی که تعهد انجام کاری رو به عهده گرفته) به تعهدش عمل نکنه و همین موضوع باعث ضرر و خسارت به متعهدله بشه، متخلف (کسی که به تعهدش عمل نکرده) باید ضرر وارده شده به متعهدله (کسی که تعهد به نفعش انجام میشه) رو جبران کنه در این صورت دو مسئله مطرحه:
- انجام اصل تعهد
- جبران خسارت ناشی از عدم انجام تعهد یا تاخیر در انجام تعهد
راه حل انجام اصل تعهد و جبران خسارت
- انجام موضوع از طرف متعهدله به خرج متعهد
در این حالت متعهدله خودش موضوع تعهد رو انجام میده و هزینه اش رو از متعهد می گیره. این موضوع رو میشه به این شکل تو قرارداد نوشت:
« در صورتی که طرف دوم تعهد موضوع قرارداد را انجام ندهد، طرف اول راساً در این خصوص اقدام خواهد کرد و طرف دوم مکلف است هزینه های انجام شده را کلاً پرداخت کند. طرف دوم حق اعتراض به میزان هزینه های انجام شده یا نحوه انجام کار ندارد.
تبصره: انجام تعهد به نحو و با مشخصات و شرایطی خواهد بود که در قرارداد پیش بینی شده و طرف اول به تغییر کمی یا کیفی کار مجاز نیست. »
- تعیین خسارت روزانه
در این حالت در قرارداد نوشته میشه که بابت هر روز تاخیر در انجام موضوع قرارداد یا تاخیر در انجام، مبلغی پرداخت بشه. مثلاً:
« طرف دوم مکلف است که بابت هر روز تاخیر در انجام تعهد یک میلیون ریال به طرف دوم بپردازد. پرداخت این وجه تعهد طرف را نسبت به انجام اصل تعهد ساقط نمی کند و وی در هر حال باید تعهد را انجام دهد.
تبصره: پرداخت این وجه تا زمانی که تعهد اجرا نشده ادامه خواهد یافت، حتی اگر مبلغ پرداخت ها، از کل مبلغ استحقاقی طرف دوم بابت انجام قرارداد، فراتر رود. »
البته بعضی از دادگاه ها این شرط رو درست نمی دونن و قبول ندارن، اما هیچ استدلال قانونی برای این مخالفتشون ارائه نشده.
- تعیین خسارت روزانه و انجام تعهد به خرج متعهد
این حالت شامل هر دو حالت قبل میشه. مثلا:
« در صورتی که طرف دوم از اجرای قرارداد خودداری کند طرف اول می تواند راساً به هزینه طرف دوم به اجرای مفاد قرارداد اقدام نماید. ضمناً طرف دوم مکلف است که بابت هر روز تأخیر در اجرای تعهد یک میلیون ریال به طرف اول بپردازد.
تبصره یک: مشخصات کمی و کیفی کار به شرح پیش بینی شده در قرارداد خواهد بود.
تبصره دو: طرف اول اجرای قرارداد یا ادامه اجرای آن را (در صورتی که عملیات اجرایی پس از آغاز قطع شده باشد.) با ارسال اظهارنامه از طرف دوم مطالبه خواهد کرد. اگر طرف دوم ظرف یک هفته از تاریخ ابلاغ اظهارنامه کار را شروع نکند یا ادامه ندهد، طرف اول وضع موجود کار را با جلب نظر کارشناس تامین دلیل خواهد کرد و بلافاصله نسبت به انجام تعهد اقدام خواهد نمود. مدت اجرای کار در این حالت نباید از مدتی که کارشناس ضمن تأمین دلیل برای تکمیل کار تعیین می کند، به علاوه ده درصد تجاوز کند.
تبصره سه: جریمه تأخیر از روز ابلاغ اظهانامه بر ذمه طرف دوم مستقر خواهد شد. »
- پرداخت خسارت مقطوع
در این حالت یه مبلغ معین بابت خسارت به متعهدله پرداخت میشه. این پرداخت می تونه بجای انجام تعهد باشه یا نباشه. مثلا:
« در صورتی که طرف دوم از اجرای قرارداد امتناع کند، مکلف است مبلغ ده میلیون ریال بابت خسارت، مقطوعاً به طرف اول پرداخت کند. پرداخت این وجه مسقط تکلیف طرف دوم به اجرای اصل تعهد نیست یا در صورتی که … با پرداخت این وجه طرف دوم دیگر هیچ تعهد و مسئولیتی در قبال طرف اول نخواهد داشت یا در صورتی که … پرداخت این وجه مسقط تکلیف طرف دوم به اجرای اصل تعهد نیست. طرف اول می تواند، در مدتی که از مدت اصلی مقرر در قرارداد تجاوز نخواهد کرد، تعهد را با هزینه طرف دوم اجرا کند.
تبصره: در این حالت هزینه کار نباید از مبلغ مقرر در قرارداد به علاوه … درصد تجاوز کند.»
در همه این موارد باید تکلیف کارایی که از قبل انجام شده و همچنین حساب های طرفین روشن بشه. بهترین روش برای این کار ( وقتی که قسمتی از کار انجام شده و متعهد ما بقی کار رو انجام نمیده. ) استفاده از تأمین دلیل با جلب نظر کارشناسه.
مجری قرار تامین دلیل و کارشناس منتخبِ دادگاه وضع موجود و میزان کار انجام شده رو ضبط و مکتوب می کنه و مشخص میشه که چقدر از کار انجام شده مربوط به شخص متعهده، اینطوری محاسبه بقیه کارایی که قراره انجام بشه راحته.
نحوه جبران خسارت در حالتی که موضوع تعهد وجه نقد باشه
هر گاه موضوع تعهد، پرداخت وجه نقد باشه، میشه راه های مختلفی رو در قرارداد پیش بینی کرد.
- اگه توافق شده وجه مورد نظر به اقساط مسترد بشه
در این حالت میشه شرط کرد که در صورت تأخیر در پرداخت هر قسط، مابقی اقساط حال بشه و دفعه واحده قابل مطالبه باشه. مثلا:
« قرض گیرنده ( یا بدهکار) مبلغ دریافتی را در بیست قسط یکصد هزار ریالی در اول هر ماه خورشیدی در قبال اخذ رسید مسترد خواهد کرد. تاریخ پرداخت اولین قسط 1/ 1/ 98 است و تأخیر در پرداخت هر قسط باعث حال شدن اقساط باقیمانده خواهد شد و کل وجه باقیمانده یک جا قابل مطالبه خواهد بود. »
- میشه برای دیر پرداختن وجه، خسارت تأخیر تأدیه پیش بینی کرد.
مثلا: « در صورتی که بدهکار، بدهی خود را در تاریخ مقرر نپردازه به مانده بدهی، خسارت تأخیر تأدیه به مأخذ … درصد در سال بر مبنای ماده 522 قانون آیین دادرسی مدنی تعلق خواهد گرفت. تعلق این خسارت تا زمان پرداخت اصل بدهی ادامه می یابد حتی اگر مقدار آن از مبلغ کل دین تجاوز کند. »
دقت کنین:
- در این موارد خسارت تأخیر تأدیه نمی تونه از آنچه که شاخص بانک مرکزی نشون میده تجاوز کنه.
- مطالبه خسارت تأخیر تأدیه ممکن نیست مگر پس از انقضای مدت و گرفتن بهره از ابتدای قرارداد به علت ربوی بودن باطله.