انواع مهریه:
ا) مهرالمسمی ( مهریه مقرر در عقد نامه)
به مهریه ای که در عقد نامه های رسمی سند ازدواج با توافق و رضایت زوجین و خانواده ها تعیین و ثبت شده است مهرالمسمی گفته می شود. مانند سیصد عدد سکه تمام بهار آزادی.
دختر و پسر در تعیین میزان مهریه آزاد هستند و عملاً هیچ محدودیتی ندارند. زوجین می توانند هر مالی یا کاری را که دارای ارزش مالی است به عنوان مهریه قرار دهند. مانند تعهد مرد به تنظیم یک ترانه برای زن.
پاسخ به یک ابهام
آیا با توجه به وضع قوانین جدید سقف مهریه ۱۱۰ عدد سکه تمام بهار آزادی است و اگر مهریه ای بیش از این مقدار باشد مرد تنها متعهد به پرداخت ۱۱۰ عدد سکه میباشد؟!
در پاسخ باید گفت: امروزه هم مثل گذشته هیچ محدودیتی برای تعیین میزان مهریه وجود ندارد. در واقع موضوع ۱۱۰ عدد سکه تمام بهار آزادی از ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۲ نشات گرفته است.
متاسفانه بسیاری از افراد جامعه که اطلاعات حقوقی کافی ندارند دچار برداشت ناصحیح از این ماده قانونی شده و به اشتباه فکر می کنند سقف نهایی مهریه ۱۱۰ عدد سکه است.
ماده 22 قانون حمایت خانواده:
هرگاه مهریه در زمان عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده ۲ قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.
معنی و مفهوم ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده
معنی و مفهوم این ماده آن است که اگر مهریه زنی تا ۱۱۰ عدد سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد و مرد توانایی پرداخت مهریه را نداشته باشد، به تقاضای زن تا زمان پرداخت مهریه یا صدور حکم مبنی بر اعسار و عدم توانایی در پرداخت مهریه حبس می گردد.
اما اگر مهریه زن بیش از ۱۱۰ عدد سکه تمام بهار آزادی باشد برای وصول مازاد بر ۱۱۰ عدد سکه یا معادل آن نمی تواند تقاضای حبس مرد را نماید. در واقع زن می بایست توانایی مالی مرد بر پرداخت را ثابت کند. اگر زن نتواند مال معینی از مرد مانند حساب بانکی، حساب بورسی، ماشین، ملک و … بیابد الباقی مهریه بلاوصول باقی می ماند.
البته هر گاه مالی از مرد شناسایی شود با معرفی زن قابل توقیف است تا اینکه تمام مهریه قانونی زن حتی اگر بیش از ۱۱۰ عدد سکه تمام بهار آزادی باشد، به طور کامل پرداخت شود.
این نوشته را از دست ندهید: اعسار از پرداخت مهریه توسط زوج (مرد)
2) مهرالمثل (مهریه متعارف)
همانطور که پیش تر در مقاله مهریه/ میزان و نحوه مطالبه آن گفته شد، ازدواج دائم بدون تعیین مهریه هم قانون و هم شرعاً صحیح است و زوجیت واقع می شود. حال اگر هنگام عقد ازدواج چیزی به عنوان مهریه تعیین نشود و یا اینکه چیزی که به عنوان مهریه قرار داده شده مجهول باشد مانند یک دستگاه آپارتمان در تهران، زوجین می توانند پس از عقد با توافق هم مهریه را تعیین کنند.
نوشتن یک دستگاه آپارتمان در تهران به عنوان مهریه بدون تعیین مشخصات و یا قیمت آن مثل آن است که چیزی به عنوان مهریه تعیین نشده است. زیرا آنچه که مهم است ارزش ریالی مهریه است که در این مثال فقط اشاره به آپارتمانی در تهران شده است و مشخصات کامل آن مثل متراژ و ارزش تقریبی و محل دقیق آن مشخص نشده است.
چنانچه در زمان عقد مهریه تعیین نشود و یا مجهول باشد اگر قبل از تعیین مهریه بین زن و مرد نزدیکی انجام شود زوج (زن) اصطلاحاً مستحق مهرالمثل می شود.
ملاک تعیین میزان مهرالمثل
مقدار مهرالمثل بر حسب جایگاه اجتماعی و شرافت خانوادگی زن با لحاظ سایر صفات او مانند تحصیلات، شغل و اوضاع و احوال او در مقایسه با نزدیکان و فامیل و افرادی که هم رتبه و هم شان او هستند تعیین می شود. برای مثال اگر یکی از دختران فامیل که از بسیاری جهات ویژگی هایی شبیه زنی که برای مهریه تعیین نشده است، داشته باشد و مهریه او متعارف باشد همان مهریه را ملاک برای تعیین مهریه قرار می دهند.
توصیه وکیل: به خانم ها توصیه می شود هر چیزی را که به عنوان مهریه تعیین می کنید از نظر کمیت، کیفیت و ارزش در عقدنامه لحاظ کنید.
اگر مهریه سکه است باید تعداد و نوع آن قید شود و چنانچه زمین یا خانه و آپارتمان است باید مشخصات کامل آن اگر موجود است مانند پلاک ثبتی و آدرس قید گردد و اگر موجود نیست می بایست ارزش آن در زمان عقد نوشته شود، مثلاً یک دستگاه آپارتمان در تهران به ارزش یک میلیارد تومان که تعیین آن به عنوان مهریه صحیح است و در زمان به اجرا گذاشتن مهریه و مطالبه آن از مرد به قیمت روز محاسبه می شود.
اگر مهریه مال معینی باشد همان مال به عنوان مهریه پرداخت میشود مانند فلان خودرو یا فلان زمین یا پلاک ثبتی که در زمان اجرای مهریه همان خودرو یا زمین به زن داده می شود چه قیمت آن افزایش یافته باشد چه کاهش.
با توجه به عدم آگاهی عموم افراد جامعه در خصوص قوانین مربوط به مهریه و حقوق و تکالیف زوجین نسبت به یکدیگر مشورت با وکیل متخصص جهت افزایش آگاهی های حقوقی شدیداً توصیه می گردد.
3) مهرالمتعه (مهریه با توجه به وضعیت مالی مرد)
اگر ازدواج میان زن و مرد از نوع دائمی باشد و در زمان عقد مهریه تعیین نشده یا مجهول باشد و یا شرط عدم تعیین مهریه در عقدنامه ذکر شده باشد در صورتی که قبل از نزدیکی طلاق واقع شود زن مستحق مهرالمتعه است.
بیشتر بدانید: در حالت فوق چنانچه زن پیش از نزدیکی فوت نماید هیچ مهریه ای به او تعلق نمی گیرد.
ملاک تعیین میزان مهرالمتعه
برای تعیین میزان مهرالمتعه برعکس مهرالمثل شرایط و وضعیت مرد از حیث فقر و غنا در نظر گرفته می شود. دادگاه ضمن حکم به صدور گواهی عدم امکان سازش (طلاق)، حکم به پرداخت مهرالمتعه از سوی مرد به زن می دهد. دادگاه میزان مهرالمتعه را با تعیین کارشناس رسمی دادگستری و یا خود راسا از طریق انجام تحقیقات لازم با توجه به وضعیت واقعی مرد از جهت اقتصادی و درآمدی تعیین می نماید. مرد ملزم است جهت اجرای صیغه طلاق مهر المتعه را به زن بپردازد.
شرایط مهریه:
قانونگذار در ماده ۱۰۷۸ به بعد قانون مدنی چهار شرط را برای صحت چیزی که به عنوان مهریه در نظر گرفته می شود تعیین کرده. خانم ها می بایست در هنگام عقد به این شرایط توجه کنند تا مبادا به واسطه عدم رعایت یکی از این شروط عملاً مهریه به آن ها تعلق نگیرد.
شرط اول: مالیت داشته باشد.
چیزی که به عنوان مهریه تعیین میشود باید دارای ارزش مالی و منفعت اقتصادی باشد. مانند: سکه، زمین، پول، سهام و یا آموزش هنر.
شرط دوم: قابل تملک باشد.
یعنی اولاً مرد باید خود مالک مالی باشد. ثانیاً مالکیت آن مال قابل انتقال به زن باشد. مانند: آپارتمانی که به نام مرد است. بنابراین اموال عمومی یا اموال موقوفه را نمی توان به عنوان مهریه قرار داد.
شرط سوم: معلوم و معین باشد.
معلوم بودن یعنی از لحاظ مقدار، جنس و اوصاف مشخص باشد. مثلاً ۱۰۰ عدد سکه تمام بهار آزادی که هم مقدار (تعداد) و هم جنس آن (طلا) و هم وصف آن (تمام بهار آزادی) مشخص و معلوم است. منظور از معین بودن این است که مجهول میان چند چیز نباشد چون باعث جهل شده و به منزله آن است که در عقدنامه مهریه تعیین نشده و زن بعد از عقد مستحق مهرالمثل می شود نه مهرالمسمی.
بنابراین اگر مردی یکی از سه آپارتمان خود را به عنوان مهریه زن قرار دهد باید مشخصات آن را دقیقاً بر اساس سند و محل وقوع آن بیان کند چون ممکن است آپارتمان ها از نظر قیمت و متراژ و موقعیت متفاوت باشند.
شرط چهارم: در ملکیت زوج باشد.
یعنی مهریه باید در زمان وقوع عقد متعلق به مرد باشد یا زمانی که زن آن را مطالبه می کند مرد با پول و دارایی خود آن را تهیه کند. بنابراین اموال سرقتی یا غصبی نمی تواند به عنوان مهریه قرار گیرد.
زمان استحقاق و پرداخت مهریه:
به موجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی:
به مجرد عقد یعنی به محض اینکه خطبه نکاح جاری شد زن مالک مهریه می شود و می تواند هر تصرفی که بخواهد در آن به نماید چنانچه مهریه وجه رایج یعنی ریال باشد متناسب با تغییر شاخص بهای کالا به روز محاسبه می شود مگر این که زوجین در حین اجرای عقد نحوه دیگری توافق و شرط نموده باشند.
مثلا شرط کنند سالی ده میلیون تومان به مهرالمسمی اضافه شود.
بنابراین مطابق با قانون به محض اجرای صیغه عقد نکاح دائم، زن مستحق تمام مهریه می شود. اما جنبه دیگر قضیه زمان پرداخت و یا مطالبه مهریه از سوی زن است که در این خصوص ماده ۱۰۸۳ قانون مدنی برای تادیه و پرداخت تمام یا قسمتی از مهریه دو شیوه را پیش بینی کرده است که در عقدنامه های رسمی ازدواج نیز درج شده و آن عبارت است از:
۱) عندالمطالبه
مهریه عندالمطالبه یعنی به محض اجرای صیغه نکاح، زن می تواند تمام مهریه را به صورت یکجا و یک دفعه از مرد مطالبه کند. حتی قانون مدنی برای این موضوع ضمانت اجرای خاصی قرار داده که خانم ها می توانند در شرایط ویژه از آن استفاده کنند.
طبق ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی:
زن می تواند تا مهریه به او تسلیم نشده از ایفا و انجام وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهریه او حال (عندالمطالبه) باشد و این امتناع زن از انجام وظایفش در مقابل شوهر، موجب ساقط شدن حق نفقه زن نمی شود.
معنی و مفهوم این ماده این است که بعد از جاری شدن خطبه عقد و قبل از وقوع نزدیکی میان زن و مرد، زن می تواند شرط کند تا مهریه ام را نپرداختی از تو تمکین نمی کنم. در این حالت مرد نمی تواند زن را مجبور به تمکین کند و باید نفقه او را تماماً بپردازد.
البته مطابق با ماده ۱۰۸۶ قانون مدنی:
اگر زن قبل از اخذ مهریه به اختیار خود به ایفا و انجام وظایفی که در مقابل شوهر دارد (مانند تمکین خاص یعنی نزدیکی) قیام (اقدام) نماید دیگر از حکم ماده قبل (۱۰۸۵) نمی تواند استفاده کند البته این امر موجب سقوط حق مطالبه مهریه برای زن نخواهد بود.
مفهوم این ماده این است که بعد از جاری شدن خطبه عقد اگر زن با اراده و تصمیم خودش و قبل از دریافت مهریه اش با مرد نزدیکی کند دیگر نمی تواند شرط کند تا تمام مهریه ام را نپرداختی از تو تمکین نمی کنم. در این حالت چنانچه مرد خواسته الزام به تمکین علیه زن مطرح نماید، دادگاه زن را ملزم به تمکین زن از شوهر می کند و در صورت عدم تمکین نفقه او قطع می شود.
اگر زن از شوهر تمکین و تبعیت نکند و سر ناسازگاری بگذارد در صورت اثبات عدم تمکین، فقط نفقه زن ساقط می شود. بنابراین زن هرگاه بخواهد می تواند مهریه خود را به اجرا گذارد. هرگونه رفتار زن حتی مجرمانه نیز تأثیری در استحقاق او به دریافت مهریه ندارد چون مهریه یک بدهی محسوب میشود و بر ذمه و تعهد مرد می باشد.
این نوشته را از دست ندهید:
مهریه/ میزان و نحوه مطالبه آن
طرح یک مسئله
آیا خانمی که سابقه ازدواج قبلی داشته است هم می تواند از حکم ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی استفاده کند یا اینکه این ماده فقط برای دختران باکره و دوشیزه پیشبینی شده است؟
در پاسخ باید گفت حکم مندرج در ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی یک قاعده کلی است. تفاوتی میان خانم دوشیزه و غیر آن وجود ندارد. بنابراین اگر زنی ازدواج قبلی هم داشته باشد در ازدواج بعدی نیز دارای حق حبس می باشد یعنی می تواند از مرد تمکین نکند تا تمام مهریه اش را دریافت کند.
۱) عندالاستطاعه
مطالبه مهریه عندالاستطاعه بستگی به توانایی مالی مرد در پرداخت دارد. اگر مرد اموالی نداشته باشد زن نمی تواند مرد را مجبور به پرداخت آن نماید بلکه هر گاه مالی از مرد کشف شد با معرفی آن از سوی زن توسط دادگاه توقیف می شود. در این نوع مهریه مرد به راحتی می تواند بگوید مالی ندارد لذا وظیفه اثبات توان و قدرت مالی مرد بر عهده زن می باشد، اما اگر مهریه عندالمطالبه باشد و مرد اموالی هم نداشته باشد به درخواست زن حبس می گردد مگر اینکه مرد ثابت کند توان پرداخت مهریه را ندارد که در صورت اثبات، قرار پرداخت اقساطی آن مطابق با ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی صادر می شود.